Tóm lược webinar “Định giá cho Tranh chấp về thuế” (Valuations for Tax Controversies)
Bài này vốn đăng trên bản tin CFO Vietnam tháng 10/2020. Đăng lại trên này để tiện tham khảo. Cảm ơn anh Lê Hồng Lĩnh đã cho Ngữ tham dự webinar này.
Vào ngày 18/9/2020, Tiến sĩ Chu Tuấn Hùng (Lonergan Edwards & Associates) đã dành hơn hai tiếng đồng hồ để chia sẻ với thành viên CFO Vietnam qua webinar có chủ đề “Định giá cho Tranh chấp về thuế” (Valuations for Tax Controversies).
Phần trình bày của Tiến sĩ Chu Hùng được chia là bốn phần chính: (i) giới thiệu về định giá trong tranh chấp thuế, (ii) khái niệm giá trị thị trường, (iii) lỗi thường gặp trong xác định giá trị thị trường, và (iv) lỗi thường gặp khi xác định và phân bổ tổng giá trị.
Theo Tiến sĩ Chu Hùng, trong nhiều trường hợp cần phải định giá tài sản để tính thuế cho chính xác, như khi tính thuế chuyển nhượng bất động sản, thuế chuyển nhượng vốn, thu nhập cá nhân. Định giá tài sản thường là nội dung cốt lõi trong các tranh chấp về thuế giữa cơ quan thuế và người đóng thuế.
Việc định giá sẽ phức tạp đối với tài sản có tính thanh khoản kém (ví dụ như cổ phần trong các công ty không phải là công ty đại chúng), tài sản cố định đặc biệt (sân bay, bến cảng, hầm mỏ…), tài sản mang tính trừu tượng và phức tạp về mặt khái niệm (như goodwill).
Có hai lỗi thường gặp là (i) áp dụng sai khái niệm giá trị thị trường và (ii) phân bổ sai giá trị giữa các tài sản cấu thành trong tổng giá trị.
Tiến sĩ Chu Hùng giải thích khái niệm giá trị thị trường (market value) theo pháp luật Australia, phân biệt với khái niệm giá trị thị trường hợp lý (fair market value) và giá trị hợp lý (fair value). Ví dụ như khi xác định giá trị thị trường của cổ phần thiểu số (minority interest) trong một công ty không phải là công ty đại chúng (private company) thường phải trừ đi khoản chiết khấu do số cổ phần đó không đủ để đem lại cho người mua quyền chi phối công ty sau khi mua (lack of control discount) và khoản chiết khấu do số cổ phần đó thiếu tính thanh khoản (lack of marketability). Tuy nhiên trong trường hợp việc mua cổ phần là do cổ đông nhỏ bị chèn ép (oppression cases) hoặc công ty mua lại cổ phần từ cổ đông nhỏ một cách có chọn lựa để đem lại quyền kiểm soát toàn bộ công ty cho cổ đông lớn (selective capital reduction cases) thì tòa án có thể không trừ các khoản chiết khấu này khi xác định giá trị hợp lý (fair value) của số cổ phần thiểu số đó.
Cũng có những nguyên tắc riêng để định giá tài sản có giá trị đặc biệt (special value). Giá trị đặc biệt là giá trị mà người mua chấp nhận trả cao hơn nhiều so với những người mua khác. Giá trị đặc biệt có thể là tăng quy mô kinh tế (additional economies of scale), giảm cạnh tranh (reduction of competition), bảo đảm nguồn cung (securing source of supply). Nếu nhiều người cùng tham gia đấu giá để mua được tài sản và cùng hướng đến giá trị đặc biệt đó, giá trị đặc biệt có thể được tính vào giá trị thị trường. Tuy nhiên nếu tài sản đó chỉ có giá trị đặc biệt cho một người mua tiềm năng thì giá trị thị trường lại có thể không bao gồm giá trị đặc biệt đó. Ví dụ như một mỏ than đã khai thác với công nghệ truyền thống 40 năm nay và trữ lượng còn lại rất ít được định giá chỉ 2 USD. Người mua với công nghệ tiên tiến của mình hi vọng có thể làm tăng giá trị kinh tế của mỏ than này. Dựa trên công nghệ tiên tiến này, giá trị đề xuất tính thuế lên tới 180 triệu USD. Theo Tiến sĩ Chu Hùng, cách xác định giá trị thị trường như vậy là không đúng vì công nghệ tiên tiến đó chỉ có người mua cụ thể này mới có và vì vậy giá trị đặc biệt của tài sản chỉ là mang tính riêng biệt cho người mua này.
Dù thời gian có hạn Tiến sĩ Chu Hùng đã dành nhiều thời gian giải thích về một khái niệm trừu tượng và có nhiều cách hiểu khác nhau khi tiếp cận từ góc độ tài chính và pháp lý là goodwill (mà chúng ta vẫn thường dịch là “lợi thế thương mại”).
Những tình huống minh họa đã làm cho buổi chia sẻ trở nên lôi cuốn hơn, dễ hiểu hơn, và thú vị hơn. Nhiều thành viên tham dự đã bày tỏ sự biết ơn của mình dành cho Tiến sĩ Chu Hùng.