A contract is a meeting of the minds?
Có đúng hợp đồng là sự gặp gỡ ý chí của các bên và có nên ký hợp đồng bên bàn nhậu
Ta thường nghe “A contract is a meeting of the minds”. Điều này có thể đúng, nhưng chưa đủ. Đã có nhiều trường hợp các bên mỗi người nghĩ một hướng và tòa giải thích theo hướng thứ ba, hợp đồng vẫn tồn tại và có giá trị ràng buộc. Dưới đây bàn nhanh về luật Mỹ, CISG và BLDS của ta về vấn đề này:
Thẩm phán Oliver Wendell Holmes, Jr. từng đưa ra ví dụ như sau trong bài “The Path of the Law”:
Suppose a contract is executed in due form and in writing to deliver a lecture, mentioning no time. One of the parties thinks that the promise will be construed to mean at once, within a week. The other thinks that it means when he is ready. The court says that it means within a reasonable time. The parties are bound by the contract as it is interpreted by the court, yet neither of them meant what the court declares that they have said.
Nếu hai bên lúc nào cũng thống nhất được ý chí, mọi việc thật dễ dàng, nói “việc dân sự cốt ở đôi bên” là vì vậy. Nhưng khi hai bên không thống nhất được ý chí, phải tính đến vậy một bên có biết được ý chí của bên kia không. Nếu vào thời điểm xác lập hợp đồng một bên thực sự là biết được ý định (intent) của bên kia thì ý định đó có giá trị ràng buộc.1 Nếu không bên nào biết được ý định thực sự của bên nào thì phải dựa vào sự thể hiện ra bên ngoài (objective/outward manifestations) được giải thích từ góc độ của một người thứ ba khách quan hành xử một cách hợp lý trong vị trí của các bên (objectively reasonable person in the position of the parties).
Một trong những án lệ của Mỹ dùng để giảng dạy về vấn đề này là Lucy v. Zehmer, Supreme Court of Appeals of Virginia 84 S.E.2d 516 (1954).2 Nói chung là một ông muốn mua trang trại của vợ chồng ông kia. Cả ba gặp nhau trong quán rượu. Khi đã ngà ngà say, hai bên viết và ký tên lên tờ biên nhận của quán như sau:
We hereby agree to sell to W. O. Lucy the Ferguson Farm complete for $50,000.00, title satisfactory3 to buyer.
Sau này bên bán nói rằng thực ra lúc đó chỉ là đùa thôi, chứ họ không bán. Ai ngờ tòa tuyên hợp đồng có giá trị vì những gì vợ chồng bên bán thể hiện ra bên ngoài là muốn chịu sự ràng buộc của hợp đồng.
CISG (Art 8) có cách tiếp cận tương tự:
(1) For the purposes of this Convention statements made by and other conduct of a party are to be interpreted according to his intent where the other party knew or could not have been unaware what that intent was.
(2) If the preceding paragraph is not applicable, statements made by and other conduct of a party are to be interpreted according to the understanding that a reasonable person of the same kind as the other party would have had in the same circumstances.
BLDS của ta (Điều 385) có định nghĩa:
Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.
Nhưng với ví dụ trên thì chưa chắc (toàn bộ) hợp đồng đã là sự thỏa thuận (ít nhất là trong ý chí) của các bên phải không nào?
Vấn đề này liên quan đến một nguyên tắc giải thích hợp đồng theo luật Mỹ là “forthright negotiator principle”, có dịp xin được bàn sau.
Đoạn này nghĩa là chỉ cần bên mua đi check sổ đỏ (title) ở bên cơ quan địa chính mà thấy OK nữa là coi như xong.