Dưới đây là nói nhanh về “efficient breach”, liên hệ với fiduciary duties và giới thiệu Google Scholar.
“Efficient breach” (tạm dịch: “vi phạm mang lại hiệu quả”) là vi phạm hợp đồng mà ít nhất một bên sẽ được hưởng lợi và không làm cho tình trạng của bên vi phạm hay bên bị vi phạm xấu hơn. Thường thì tình trạng của bên vi phạm còn tốt hơn và đây là lý do mà bên vi phạm vi phạm hợp đồng.
Ví dụ:
A hứa bán cho B ngô để nuôi lợn với giá 3 đồng/tấn. Chưa giao ngô cho B thì C đã hỏi mua ngô của A với giá 6 đồng/tấn để xuất sang China. A biết rằng năm đó mất mùa, giá thức ăn gia súc tăng chóng mặt và vì vậy nếu không mua được ngô từ A thì B sẽ phải bán rẻ đàn lợn của mình. Dẫu vậy, A vẫn nhắm mắt bán ngô cho C. Kết quả là bằng việc bán ngô cho C (vi phạm hợp đồng với B), A được hưởng thêm 3 đồng/tấn so với nếu bán cho B (tuân thủ hợp đồng), còn B thì chịu thiệt hại tương đương với 2 đồng/tấn ngô (tức là vì phải bán rẻ đàn lợn nên bị thiệt hại một số x đồng, nhưng để cho dễ tham khảo thì quy ra cùng đơn vị tính là 2 đồng/tấn ngô).1
Rõ ràng A đã vi phạm hợp đồng với B. Thiệt hại 2 đồng/tấn của B gọi là “expectation damages”, tức là thiệt hại đáng ra không xảy ra nếu hợp đồng được thực hiện đúng. A phải bồi thường cho B thiệt hại này. Thế có 3 đồng/tấn mà A được hưởng thì giải quyết ra sao? Nếu để A hưởng thì có hợp lý không khi mà A đã vi phạm hợp đồng? Hay cho B hưởng? Vậy cũng không ổn vì B đã được bồi thường thiệt hại 2 đồng/tấn và ngay từ đầu B có trông đợi khoản lợi 3 đồng/tấn đó đâu. Nếu lấy 3 đồng/tấn đó cho B thì gọi là “disgorgement” (tạm dịch là “tước đi lợi ích có được từ hành vi trái pháp luật”). Còn cho B được bồi thường 2 đồng/tấn thôi thì gọi là “expectation damages”.2
Vì không làm cho tình trạng của ai xấu đi so với khi không vi phạm hợp đồng, ngược lại xã hội (mà trực tiếp là A) có thêm 3 đồng/tấn tăng thêm về mặt giá trị, cho nên gọi là “efficient breach”.
Pháp luật về doanh nghiệp có khái niệm “fiduciary duties” (“bổn phận của người được tín thác”, luật ta dịch là “trách nhiệm của người quản lý”). Vậy nếu đứng trước tình huống vi phạm hợp đồng (với bên thứ ba) sẽ đem lại lợi ích tốt hơn cho công ty hay cổ đông hơn là thực hiện đúng hợp đồng thì người quản lý công ty nên/phải chọn “efficient breach”? Nếu không chọn “efficient breach” thì có bị xem là thiếu cẩn trọng và đã không hành động vì lợi ích tốt nhất của công ty?
Ngày nay để tìm hiểu về khái niệm nào đó của nước ngoài rất dễ. Công cụ hiệu quả nhất có lẽ là Google Scholar. Chẳng hạn như gõ “efficient breach” thì ra ngay nhiều bài viết học thuật, chẳng hạn như bài The Myth of Efficient Breach của hai giáo sư Đại học Yale.
Dùng Google cũng được nhưng kết quả sẽ gồm cả các bài không mang tính học thuật. Viết đến đây lại nhớ bài The Search for Clarity in Attorney's Duty to Google của UPenn, bàn về nghĩa vụ tự tìm hiểu Google của luật sư.
Trên mạng còn nhiều thứ “ngon, bổ, rẻ” lắm các bạn trẻ ạ, chỉ là ta có tận dụng hay không thôi!
Ví dụ này dựa nhẹ từ cuốn “Learning Contracts” (Jack Graves)
Expectation damages đặt bên bị vi phạm vào tình trạng như là (chứ không phải tốt hơn là) tình trạng có được khi hợp đồng được thực hiện đúng (không có vi phạm) và cũng không được hưởng khoản bồi thường mang tính phạt (punitive damages) kể cả trong trường hợp vi phạm cố ý. CISG, Art 74 có cùng cách tiếp cận. Nhưng nếu vậy chi phí luật sư cần phải được bồi thường vì nếu hợp đồng thực hiện đúng thì bên bị vi phạm đâu cần thuê luật sư kiện bên vi phạm.